Otoimmün Hastalık Nedir?

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin vücudun kendi sağlıklı dokularını yanlışlıkla hedef aldığı durumları ifade eder. Normal şartlarda bağışıklık sistemi, bakteri ve virüs gibi zararlı organizmalarla savaşarak vücudu korur. Bu yabancı maddeleri algıladığında, hemen savunma mekanizmalarını devreye sokar. Ancak, otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemi vücudun kendi eklemleri, cildi veya diğer dokularını yabancı olarak algılar ve onlara saldırır. Örneğin, tip 1 diyabet pankreas hücrelerine, romatoid artrit ise eklemlere zarar verir.

Otoimmün Hastalık Nedir?

Bağışıklık sistemi, vücudu hastalıklardan ve enfeksiyonlardan koruyan önemli bir mekanizmadır. Ancak, otoimmün hastalıklarda bu sistem, sağlıklı hücrelere saldırarak çeşitli hastalıklara neden olabilir. Otoimmün hastalıklar, vücudun birçok doku ve organını etkileyebilir.

Otoimmün Hastalık Neden Olur?

Otoimmün hastalıkların kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi olarak düşünülmektedir. Bu hastalıklar, kadınlarda daha yaygın görülür.

Multipl skleroz ve lupus gibi bazı otoimmün hastalıklar, aile içinde geçiş gösterebilir. Her aile üyesinde aynı hastalık olmasa da, diğer otoimmün hastalıklara yatkınlık olabilir.

Otoimmün hastalıkların artan sıklığı, araştırmacıları çevresel faktörlerin de rol oynayabileceği konusunda düşünmeye sevk etmiştir. Enfeksiyonlar, kimyasallar veya solventlere maruz kalma gibi faktörler, otoimmün hastalıkları tetikleyebilir. Ayrıca, yüksek yağ ve şeker içeren işlenmiş gıdalarla beslenmek, bağışıklık tepkisini artırarak iltihaplanmaya yol açabilir. Hijyen hipotezi olarak bilinen bir teoriye göre, çocukların aşılar ve antiseptikler sayesinde mikroplara daha az maruz kalması, bağışıklık sisteminin zararsız maddelere aşırı tepki vermesine neden olabilir.

Otoimmün Hastalıklara Hangi Doktor Bakar?

Otoimmün hastalık belirtileri gösterdiğinizde, bir doktora başvurmanız önemlidir. Sahip olduğunuz belirtilere ve hastalık türüne bağlı olarak farklı uzman doktorlara görünmeniz gerekebilir:

• Romatoloji Uzmanı: Romatoid artrit ve Sjögren sendromu gibi eklem hastalıklarını tedavi eder.
• Gastroenteroloji Uzmanı: Çölyak ve Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi hastalıklarını tedavi eder.
• Endokrinoloji Uzmanı: Tiroid bezi ile ilişkili Haşimato ve Graves hastalığı ya da böbrek üstü bezi ile ilgili Addison hastalığı gibi hormonal otoimmün hastalıkları tedavi eder.
• Dermatoloji Uzmanı: Sedef hastalığı gibi otoimmün cilt hastalıklarını tedavi eder.

Otoimmün Hastalık Belirtileri

80'den fazla otoimmün hastalık türü vardır ve bazıları benzer belirtiler gösterir. Bu, doktorların doğru teşhisi koymasını zorlaştırabilir.

Otoimmün hastalıkların en yaygın belirtisi, ağrı, kızarıklık, ısı artışı ve şişmeye neden olan iltihaptır. Pek çok otoimmün hastalığın erken belirtileri birbirine benzer ve şunları içerebilir:

• Yorgunluk
• Kas ağrısı
• Düşük vücut ısısı
• Dikkat dağınıklığı
• Ellerde ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma
• Saç dökülmesi
• Cilt döküntüleri
• Eklemlerde ve diğer dokularda şişme

Hastalıklara özgü belirtiler de olabilir. Örneğin, tip 1 diyabet aşırı susuzluk, kilo kaybı ve sık idrara çıkma belirtilerine yol açar. İnflamatuar bağırsak hastalığı ise karın ağrısı, şişkinlik ve ishal gibi belirtiler gösterir.

Sedef hastalığı veya romatoid artrit gibi bazı otoimmün hastalıklarda belirtiler zaman zaman şiddetlenir veya hafifler. Belirtilerin artmasına "alevlenme", azalmasına ise "remisyon" denir.

Otoimmün Hastalıkların Teşhisinde Kullanılan Testler

Otoimmün hastalıkların çoğu tek bir testle teşhis edilemez. Doktorlar, teşhis için fizik muayene bulguları ve testlerin kombinasyonunu kullanır.

Antinükleer antikor testi (ANA), otoimmün bir hastalığı düşündüren belirtiler olduğunda yapılan ilk testlerden biridir. Pozitif bir test sonucu, kişinin muhtemelen bu hastalıklardan birine sahip olduğunu gösterir, ancak hangi hastalığın olduğunu belirlemez.

Diğer testler, otoimmün hastalıklarda üretilen spesifik otoantikorların tespiti için yapılır. Ayrıca, bu hastalıkların vücutta yol açtığı iltihabı belirlemek için de testler uygulanabilir.

Otoimmün Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?

Uygulanan tedaviler, otoimmün hastalıkları tamamen iyileştiremez, ancak aşırı aktif bağışıklık tepkisini kontrol altına alabilir ve iltihapları azaltabilir. Ağrı, şişme, yorgunluk ve deri döküntüleri gibi belirtileri hafifletmek için tedaviler mevcuttur. Özel bir diyet ve düzenli egzersiz, hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olabilir.