Tip 1 Diyabet Nedir?

Tip 1 diyabet, pankreasın çok az ya da hiç insülin üretmediği, özellikle genetik faktörlerle birlikte diğer bazı nedenlerin sonucunda genellikle çocuklar, gençler ve erişkinlerde ortaya çıkan, insüline bağımlı olunan otoimmün bir hastalıktır. Tip 1 diyabetin tam anlamıyla bir tedavisi olmasa da insülin, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle şeker kontrolünü yönetmek mümkündür.

Tip 1 Diyabet Nedir?

İnsüline bağımlı diyabet olarak da bilinen tip 1 diyabet, bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin üreten beta hücrelerine saldırması sonucu insülin üretiminin yetersiz ya da hiç olmadığı, insülin ihtiyacının takviye ile karşılandığı kronik bir diyabet türüdür. Tip 1 diyabete genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde rastlanır.

Kişinin vücudunda yeteri kadar insülin hormonu bulunmadığında kanda çok fazla şeker birikir, bu durum hiperglisemiye (yüksek kan şekeri) neden olur. Vücut, yediği yiyecekleri enerji için kullanamaz hale gelir ve tedavi edilmediğinde tip 1 diyabet ciddi riskler doğurabilir. Bilinen belirgin bir tedavisi olmayan tip 1 diyabet; insülin, ilaçlar, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir.

Tip 1 Diyabet Neden Olur?

Otoimmün bir hastalık olan tip 1 diyabette, bağışıklık sistemindeki bir sorun nedeniyle pankreastaki insülin üreten beta hücrelerine saldırı olur ve bu durum insülinin hiç ya da yetersiz üretilmesine yol açar. Tip 1 diyabet hastaları, bu insülin yetersizliği nedeniyle hayatları boyunca dışardan enjeksiyon yoluyla insülin almak zorundadırlar.

Ayrıca, tip 1 diyabet genetik faktörlerle birlikte stres ve travma gibi durumlarla da tetiklenebilir. Toplumdaki diyabet vakalarının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturan tip 1 diyabet, genellikle çocukluk döneminde ortaya çıksa da her yaştan insanı etkileyebilir.

Tip 1 Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Pankreasın insülin hormonu üretemediği durumlarda meydana gelen tip 1 diyabetin yaygın belirtileri arasında kilo kaybı, çok fazla su içme, sık idrara çıkma, yorgunluk ve açlık hissi bulunur. Tip 1 diyabet hastalarında görülebilecek belirtiler şunlardır:

• Kilo kaybı
• Ağız kuruluğu ve su içme ihtiyacı
• İdrara çıkmada artış
• Artan açlık hissi
• Yorgunluk ve halsizlik
• Görme bulanıklığı
• Nefes almada zorluk
• Cilt enfeksiyonları
• Yaraların yavaş iyileşmesi
• Vajinal mantar enfeksiyonları
• Sinirlilik gibi ruh hali değişiklikleri

Diğer yandan, tedavi edilmeyen ve ilerleyen tip 1 diyabet vakaları, diyabetik ketoasidoz (DKA) adı verilen bir komplikasyona yol açarak tehlikeli hale gelebilir ve bu komplikasyon bazı belirtiler ortaya çıkarabilir:

• Nefeste oluşan meyvemsi bir koku
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• Uyuşukluk
• Nadir olarak bilinç kaybı

Tip 1 Diyabet Risk Faktörleri Nelerdir?

Toplumdaki diyabet vakalarının yaklaşık yüzde 10’unu etkileyen ve kadın ve erkeklerde neredeyse eşit olarak görülen tip 1 diyabetin risk faktörleri arasında genetik yatkınlık, çocukluk-ergenlik dönemi ve stresli bir hayat yer alır.

Tip 1 Diyabet Teşhisi Nasıl Yapılır?

Teşhisi nispeten kolay olan tip 1 diyabet, vücutta meydana getirdiği semptomlar ve bazı tıbbi testlerle tespit edilir. Başlıca kullanılan teşhis yöntemleri şunlardır:

Kan Şekeri Testi

Kandaki şeker miktarını kontrol etmek için yapılan bu testte hastadan aç gelmesi istenir. Test sonucunda kan şekeri yüksek çıkarsa, kişinin tip 1 diyabet hastası olduğu tespit edilir.

Antikor Testi

Tip 1 ve tip 2 diyabeti ayırt etmek için vücuttaki otoantikorların varlığını tespit etmek amacıyla yapılan testtir. Otoantikorlar, vücudun dokularına yanlışlıkla saldıran proteinlerdir ve tip 1 diyabetin göstergesidir. Genellikle tip 2 diyabetli kişilerde otoantikor bulunmaz.

İdrar Tahlili

Tip 1 diyabet teşhisinde, glikoz yerine vücuttaki ketonları belirlemek için idrar tahlili istenir. Yüksek miktarda keton varlığı, kanın daha asidik hale gelmesine yol açarak kişinin sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Tip 1 Diyabet Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tıbbi olarak kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, tip 1 diyabet hastaları için olmazsa olmaz tedavi yöntemi insülin takviyesidir. Her gün alınması gereken insülin takviyesinin yanı sıra, kan şekerini sağlıklı aralıkta tutmak da tedavinin bir parçasıdır.

Tip 1 diyabet hastalarının ömrü ve yaşam kalitesi, kişiye özel belirlenecek tedavi yöntemi ve uygulamalarla daha sağlıklı bir şekilde sürdürülebilir.

Tip 1 diyabet tedavisi için uygulanacak tedavi yöntemleri şunlardır:

İnsülin

Tip 1 diyabet hastaları, kan şekerini dengede tutmak için günlük olarak insülin iğnesi kullanmak zorundadır.

İnsülin çeşitleri ise şunlardır:

• Çoklu günlük enjeksiyonlar
• İnsülin kalemleri
• İnsülin pompaları
• Hızlı etki eden inhale insülin

Kan Şekeri Takibi

Kan şekeri ölçüm cihazı ve sürekli glikoz izleme yöntemiyle tip 1 diyabet hastasının kan şekeri seviyeleri olması gereken değer aralığında tutulmaya çalışılır.

Karbonhidrat Sayımı

Tip 1 diyabet tedavisi ve yönetimi için uygun insülin dozlarının belirlenmesi adına tüketilen yiyecek ve içeceklerdeki karbonhidratların sayımı yapılır. İnsan vücudu, karbonhidrat içeren yiyecek ve içecekleri sindirdiğinde onları glikoza dönüştürür, bu da kan şekeri seviyesini yükseltir. Bu nedenle, tip 1 diyabet hastalarının karbonhidrat tükettiklerinde kendilerine insülin dozu uygulamaları gerekir.